Mapa - Mikołajów (Mykolayiv)

Mikołajów (ukr. Миколаїв, Mykołajiw; ros. Николаев, Nikołajew) – miasto w południowej części Ukrainy, ważny port i ośrodek przemysłu stoczniowego, położone nad Bohem niedaleko jego ujścia do Morza Czarnego, nieco na północ od miasta do Bohu wpada rzeka Inguł. Stolica obwodu mikołajowskiego. Na 1 stycznia 2022 roku miasto liczyło 470 tysięcy mieszkańców. Mikołajów zajmował dziewiąte miejsce wśród najludniejszych ukraińskich miast.

W 1399 r. w południowej części współczesnego miasta — Wytowce, wielki książę litewski Witold wybudował tu zamek (twierdzę) Wytowce i urząd celny do kontroli handlu z Tatarami krymskimi.

Założony przez Rosjan w 1789 r. jako twierdza. Od tego czasu aż do rozpadu ZSRR znany był pod swoją rosyjską nazwą Nikołajew (Николаев). W 1788 początek portu rzecznego i budowa pierwszych doków, potem port morski. Od 1802 stolica guberni. W XIX i XX wieku główna baza floty rosyjskiej, a potem radzieckiej na Morzu Czarnym.

Współczesny Mikołajów rozwinął się dzięki przemysłowi stoczniowemu. Początkowo był budowany jako stocznia. W XIX wieku Mikołajów był centrum przemysłu stoczniowego na Morzu Czarnym, a także centrum zarządzania Flotą Czarnomorską Imperium Rosyjskiego.

Od 1920 r. w Ukraińskiej SRR, od 1937 stolica obwodu. W latach 1941–1944 pod okupacją niemiecką.

Od 1991 r. należy do Ukrainy.

Do 1991 r. Mikołajów był najważniejszym ośrodkiem budowy nawodnych okrętów wojennych w Związku Radzieckim. Tu właśnie zbudowano wszystkie radzieckie lotniskowce. Znajdują się tam stocznie Czarnomorska (dawniej im. A. Marty) i Mikołajowska (dawniej im. 61 komunardów).

Od marca 2022 Miasto-bohater Ukrainy.